Aleksander Kościów, ur. w 1974 roku w Opolu, studiował kompozycję w klasie M. Borkowskiego i altówkę w klasie B. Sroczyńskiego w Akademii Muzycznej im. F. Chopina (obecnie Uniwersytet Muzyczny F. Chopina) w Warszawie. Od 1998 roku jest wykładowcą w macierzystej uczelni; od 2016 prowadzi w niej klasę kompozycji. Aktualnie pełni też funkcję prorektora ds. studenckich i dydaktyki. W obszarze twórczości kompozytorskiej skupia się na muzyce kameralnej i wokalno-instrumentalnej, w obszarze okołomuzycznej refleksji estetycznej – na metakulturowym, etnologicznym i koncepcyjnym rozważaniu natury relacji między dziełem, jego środowiskiem, a mechanizmami orzekania o nich.
*
Utwór Hílathi zamówił i prawykonał Kronos Quartet. Istnieją cztery wersje: jednokrotne wykonanie partii kwartetu, trzykrotne wykonanie partii kwartetu, oraz wersje z chórem żeńskim (jednokrotne i trzykrotne wykonanie). W wersjach z chórem, w płaszczyźnie tekstu, pewne elementy semantyki utworu dają się śledzić na poziomie tekstu.
Greckie słowo ἵλαθι (hílathi) w pierwszym rzędzie nawołuje do uniżonej wdzięczności wobec darów przekraczających ludzką zdolność wymiany dóbr, a więc na przykład do wybaczenia, płynącego ze strony bytu nadprzyrodzonego – gdyż w dalszym aspekcie inwokacja ta postrzegana jest jako paralela do eleison – „zmiłuj się nad nami” („miej miłosierdzie”). Nie jest to jednak utwór religijny (może jedynie w pewnym aspekcie sakralny), raczej rodzaj zadumy nad tym, co stracone, a co jedynie zmarnowane. W partii chóru znajdują się cytaty z księgi Izajasza oraz Lamentacji, śpiewane w wersji starogreckiej. Wersja instrumentalna – podstawowa dla zamówionego utworu – nie przenosi tych treści wprost; ich architektura manifestuje się jednak w jakiś sposób formą utworu, a ich znaczenie (z jednej strony uniwersalne, z drugiej – nabierające pełni wyrazu w napięciu człowieka jako jednostki wybranej przez swego Stwórcę i przezeń postawionej przed zadaniami, którym nie mogąc podołać ulega rozbiciu na płaszczyznę winy (prośba o zmiłowanie) i wybaczenia/ułaskawienia/odkupienia (wezwanie do wdzięczności) – ujawnia się w wyrazie ekspresyjnym, harmonicznym i językowym utworu, bazującego na sile mechanizmów dur-mollowych, ale procesującego je w nieco innym jeszcze kierunku. Poza tym wszystkim jednak – zwłaszcza w prezentowanej tu wersji – jest to po prostu nieduży, nieco medytacyjny utwór, oparty o tradycyjne (lub bazujące na tradycyjnych) mechanizmy ekspresyjne i narracyjne.
Aleksander Kościów